امروزه جک‌های سقفی نقش بسیار مهمی در صنعت ساخت‌و‌ساز دارد. این قطعه نگهدارنده سقف است و تا پایان مرحله بتن‌ریزی و خشک شدن بتن باقی می‌ماند.
جک سقفی از سه جز تشکیل شده‌است. این اجزا مادگی، رزوه و نری هستند که از ورق‌های فولادی مقاوم ساخته می‌شوند. به کمک جک سقفی بار سقف کنترل می‌شود. این جک‌ها در اندازه‌های متفاوت با توجه به نیاز سازه و پیمانکار ساخته می‌شود.
هر جک سقفی میزان بار خاصی را می‌تواند تحمل کند ؛ یعنی هر جک ظرفیت باربری خاص خود را دارد که باید قبل از اجرای جک در سازه از توان باربری آن مطلع شد. در هنگام خرید جک سقفی دانستن، میزان باری که جک قابلیت تحمل آن را دارد بسیار ضروری است و اگر به این مساله دقت نکنید، سقف شکم می‌دهد و ریزش می‌کند. ظرفیت باربری جک سقفی همان توان و میزان استحکام جک در برابر فشار وارده است و وابسته به عواملی است که در این مقاله بررسی می‌شود. با ما در این مقاله همراه باشید.
انواع جک سقفی بر اساس وزن
در ساخت جک‌های سقفی از ورق‌های فولادی مختلفی استفاده می‌شود. به همین سبب جک‌های سقفی از لحاظ وزنی به دو دسته جک سقفی سبک و جک سقفی سنگین تقسیم می‌شوند. جک‌های سقفی اندازه‌های متغیری نیز دارند و در ارتفاعات متفاوتی قابل‌اجرا هستند. همین تنوع مدل‌های جک سقفی علت ظرفیت باربری متفاوت آن‌هاست.
ظرفیت باربری جک سقفی چگونه محاسبه می‌شود؟
دانستن ظرفیت باربری جک سقفی به مهندسان سازه کمک می‌کند تا در هنگام به کارگیری جک در سازه، بهترین و مناسب‌ترین انتخاب را داشته‌باشند.
با اجزای جک سقفی آشنایی دارید که 3 قسمت مادگی،نری و رزوه هستند. قطر مادگی 6 سانتی‌متر و ضخامت آن 2.5 میلی‌متر است. لوله نری نیز 5 سانتی‌متر و ضخامتی 2.5 میلی‌متری دارد. جک‌هایی که تولید می‌شوند، از ارتفاع 3 تا 4.5 متری هستند.
برای محاسبه ظرفیت تحمل بار جک سقفی باید از فرمول‌های زیر استفاده کنید:
Ix=Iy=πr۳t=(πd۳t)/8
A=π(d۲۰-d۲i)
r=√I / A=1.77 cm
که با توجه به داده‌های بالا، اعداد را در فرمول جایگذاری کنید تا برای r عدد 1.77 به دست بیاید. اگر ارتفاع را 350 سانتی‌متر یا همان 3.5 متر درنظر بگیرید، ضریب لاغری جک با استفاده از فرمول زیر به دست می‌آید:
L / R=350 / 1.77=195 = ∂
اکنون برای محاسبه ظرفیت باربری جک از فرمول زیر باید استفاده کرد:
Pa=Afa
اکنون طبق جدولی که میزان تنش مجاز فشاری جک را معین می‌کند، ضریب لاغری جک 195 است، برابر با 440 خواهد شد. با قرار دادن این عدد در فرمول زیر ظرفیت باربری جک به دست می‌آید:
Pa=AFa=3.72*440=1637 kg
فاکتورهای تاثیرگذار در میزان ظرفیت باربری جک سقفی
همانطور که در قسمت‌های قبل مطالعه کردید، جک‌های سقفی مدل‌های متفاوتی دارند که هر مدل ظرفیت باربری مختلفی دارد. جک سقفی استاندارد در اندازه 3.5 متر و ظرفیت باربری 1.5 تن ساخته می‌شود. در صورتی که میزان بار وارد به جک بیشتر از این مقدار باشد، باید تغییراتی در ساختار جک‌ها داد تا مشکلی برای سقف و در نهایت سازه پیش نیاید.
اولین فاکتور موثر در ظرفیت باربری جک، ضخامت لوله آن است. هر چقدر جک ضخیم‌تر باشد، میزان بار و فشاری که می‌تواند تحمل کند نیز بیشتر است.
طول جک با ظرفیت باربری نسبت معکوس دارد. هر چقدر ارتفاع جک بالاتر باشد، ظرفیت باربری کمتری خواهد داشت.
چه اتفاقی ممکن است رخ دهد که جک سقفی خم شود؟
جک‌های سقفی به طور استاندارد تا وزن 1.5 تن را می‌توانند کنترل کنند و فاصله استاندارد بین جک‌ها در هنگام نصب در سازه 80 سانتی‌متر تا 1 متر است. در صورتی که بار سقف افزایش یابد، فاصله بین جک‌ها باید کاسته شود. اگر این اتفاق رخ ندهد؛ یعنی در صورت افزایش بار فاصله بین جک‌ها کم نشود، سقف شکم می‌دهد و نری جک سقفی خم می‌شود که این موجب حوادث جبران ناپذیری خواهد شد و سقف فرو می‌ریزد.
چگونه می‌توان ظرفیت باربری جک سقفی را بالا برد؟
تاکنون متوجه نقش مهم جک‌های سقف در افزایش استحکام و مقاومت سقف و سازه شده‌اید. برای این‌کار باید ظرفیت باربری جک‌ها را افزایش داد.
اولین کاری که می‌توان در جهت افزایش ظرفیت باربری انجام داد این است که پایه جک را تثبیت کرد و جک را تراز کرد. در صورت عدم تثبیت جک و تراز نبودن آن، جک طبق محاسبات عمل نمی‌کند و کارایی لازم را ندارد که این اتفاق، خمیدگی سقف و ریزش آن را در پی خواهد داشت.
از آن‌جایی که جک سقفی نگهدارنده سقف است ،پس باید از کیفیت بالایی برخوردار باشد تا توانایی مهار بار سقف را داشته باشد. اگر اجزای سازنده سقف را از مواد کم کیفیت تهیه کنند، کارایی لازم را نخواهد داشت و مطلوبیت مورد نیاز سازنده را ندارد. جک‌های سقفی را از ورق‌های فولاد می‌سازند. بهترین ورق فولاد موجود در بازار، ورق ST37 فولاد مبارکه اصفهان است؛ درنتیجه با کیفیت‌ترین جک‌ها از آن ساخته می‌شوند.
همان‌گونه که کیفیت مواد در ظرفیت باربری جک سقفی موثر است، کیفیت مراحل ساخت نیز در میزان باری که جک می‌تواند تحمل کند تاثیرگذار است. این بدان معناست مراحلی که طی می‌شود تا جک سقفی ساخته شود، بسیار مهم است. پس برای افزایش باربری باید در کیفیت مواد و مراحل ساخت دقت شود.
راه‌حل دیگری که می‌توان ارائه داد این است که فاصله بین جک‌ها سقفی را کم کرد یا قطر لوله جک را بالا برد، البته گفتنی است که این راه‌حلی اصولی نیست و کاربرد زیادی ندارد.
مهاربندی درست و کامل جک نیز در این باره قابل‌توجه است. اگر جک به درستی مهار شده باشد، قالب‌ها شاقول می‌شوند و جک توانایی تحمل بارهای بیشتری را دارد.
سخن پایانی
جک سقفی نقش بسیار مهمی در ساخت و ساز دارد و نگهدارنده سقفی تا زمانی است که بتن خشک شود. هر جک ظرفیت باربری خاصی دارد که چگونگی محاسبه آن بیان شد. کارهایی می‌توان انجام داد تا این میزان را بالا برد و دوام جک‌ها را بیشتر کرد. پس در هنگام خرید جک سقفی باید جک مناسب سازه باشد که توانایی تحمل بارهای سازه را دارا باشد. همچنین باید به این نکته توجه داشت که بالاترین کیفیت ممکن را داشته باشد.
